1. TANIMI VE YAŞAYIŞI
Hastalık etmeni bir viroid olup, çubuk şeklinde 371 nükleotid içeren tek sarmal RNA yapısındadır. Bitkinin bütün aksamında bulunan etmen, her türlü aşı materyali ve çeşitli budama alet ve ekipmanları ile ağaçtan ağaca yayılabilir.
2. BELİRTİLERİ, EKONOMİK öNEMİ VE YAYILIŞI
Bu hastalık, anacı turunç olan ticari turunçgil çeşitlerinde, gözle görülebilen tipik belirtilere neden olmaz. Turunç ve birçok turunçgil çeşitleri viroidi taşıdıkları halde, toleranslı olmaları nedeniyle, iyi gelişme gösterebilirler. Cüceleşme viroidi birçok portakal, mandarin ve altıntopta belirti göstermez. Ancak, viroidle bulaşık aşı gözü, üç yapraklı hibritler, Carrizo citrange, Filistin tatlı laymı veya Rangpur laymı üzerine aşılandığında belirtiler görülür. Duyarlı anaçlar üzerine aşılanan portakal, mandarin ve altıntop gibi ağaçlarda viroidin ırkına göre 8-10 yıl içinde şiddetli bir bodurluk ve genel sararma oluşur. Üç yapraklı anaç üzerindeki turunçgil ağaçları, Cüceleşme viroidi ile birlikte Göçüren (Tristeza) virüsü ile bulaşıksa çok şiddetli bir şekilde bodurlasın
Üç yapraklı anaç üzerindeki bulaşık turunçgil ağacında şiddetli bodurluk zayıflık ve kloroz, anaç üzerinde kabuklarda kavlama, çatlama ve yarılmayı takiben, 3-13 cm uzunlukta dar şeritler halinde kabuk soyulmaları ve kalkmaları ile kabuk ölümü oluşur.
Aynı zamanda, basık ve bodur gelişme şişe boynu adı verilen anaç ve kalem uyuşmazlığı ile bazen zamk akıntısı görülür.
Kabuk kavlamaları, ağaç 3-8 yaşlarındayken başlar ve aşı noktasından aşağıya doğru, üç yapraklı anacın bütün yüzeyini kaplayarak ağacı aniden ölüme götürebilir. Şiddetli enfeksiyonlarda ağaç kısa zamanda ölüme gider. Orta dereceli enfeksiyonlarda geriye doğru ölüm olur. Verim azalır ve meyveler küçülür.
Viroid, üç yapraklı anacın floem ışın hücrelerinde aldehit maddesi oluşumuna ve bu nedenle hücrelerin ölümüne neden olur. Anacın kökleri zayıf gelişir, bu nedenle ağaçta bodurlaşma gözlenir
Duyarlı anaçlarda %40'a kadar verim kaybı olmaktadır. Turunç anacı üzerinde de bitkide genel bir gelişme geriliğine bağlı olarak verim kaybı meydana gelir.
Ülkemizde turunçgil yetiştirilen her yerde bulunmakla birlikte, özellikle üç yapraklı anaç kullanılan Ege bölgesi turunçgil alanlarında daha fazla etkilidir
3. KONUKÇULAR1
Akdeniz Bölgesinde valencia, sanguinella, magnum, bonum, yafa, Washington, moro (kan portakalı) portakallarında; feminello, interdonato limonlarında, altıntoplarda, klemantin ve satsuma mandarinlerinde geniş oranda yaygın olup, adı geçen çeşitler viroide çok duyarlı olan üç yapraklı anacı üzerine aşılandıklarında çok şiddetli belirti gösterirler.
4. MÜCADELESİ
- Hastalık etmenlerinden ari sertifikalı fidan kullanılmalıdır.
- Hastalığa dayanıklı anaç kullanılmalıdır.
Her türlü aşı materyali ile taşınabilen viroid, budama alet ve ekipmanları üzerinde belirli bir süre (8 gün) etkin olarak kalarak, mekanik inoku-lasyonlara neden olabildiğinden, bu aletler ağaçtan ağaca geçerken %3'lük sodyum hipoklorid veya "%2'lik sodyum hidroksit + %2'lik formalin Carrizo citrange" solüsyonlarına batırılarak dezenfekte edilmelidir.
- Hasta olduğu anlaşılan bodurlaşmış ağaçlar derhal sökülerek enfeksiyon kaynaklan yok edilmelidir.
Facebook'ta Yayınla>