Türkiye'de kooperatifçiliğin, aracılık ve tefecilikle mücadelede, iç ve dış ticarette, sanayileşmede kendisinden beklenen görevleri etkinlikle yapması, kamu ve özel sektör yanında üçüncü bir sektör olarak ekonomide layık olduğu önemli yeri almasına bağlıdır.Bu da alınacak diğer tedbirlerin yanında, sürekli ve etkin denetimi de gerektirmektedir.
KOOPERATİFLERİN DENETLENMESİNİ HANGİ BAKANLIKLAR YAPAR?
Kooperatiflerin denetim yetkileri çıkarılan çeşitli kanunlarla düzenlenmiştir.
Kooperatiflerden tarımsal amaçlı olarak nitelendirilen "Tarım Kredi, Tarımsal Kalkınma, Su Ürünleri, Sulama, Pancar Ekicileri" kooperatiflerinin denetim yetkisi Tarım ve Köyişleri Bakanlığına, diğer kooperatiflerin denetimi ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığına verilmiştir.
KOOPERATİFLERİN DENETLENMESİNİN AMACI NEDİR?
İlgili Bakanlıklar yetkili alanlarına giren kooperatifleri;
1) Ülke ekonomisinde gereken etkinliği gösterebilmeleri.
2) Planlanan yatırım projelerini gerçekleştirmeleri.
3) Ortaklarına beklenen fayda ve hizmeti sağlayabilmeleri.
4) Bütçe ve fon kaynaklardan yapmakta oldukları finansman yardımlarının amaca uygun biçimde kullanılıp, kullanılmadığının tespiti.
5) Tabi oldukları kanun ve mevzuata uygun bir şekilde faaliyet gösterip, göstermediklerini kontrol etmek.
6) Denetimler sonucunda ortaya çıkacak sakıncalı durumları giderici tedbirleri zamanında almak.
7) Aksine hareket eden kooperatif yöneticileri hakkında gerekli idari ve yasal işlemleri yapmak amacıyla denetlemektedirler.
KOOPERATİF DENETİMİ KİMLER TARAFINDAN YAPILMAKTADIR?
İlgili Kanun hükmüne göre ilgili Bakanlıklar denetimleri kendi müfettiş kontrolörlerine yaptıracağı gibi, bağımsız denetim kurullarına da devrederek yaptırılabilir.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetki ve görev kapsamına giren tarımsal amaçlı kooperatiflerin denetlenmesi Teşkilatlanma ve Destekleme Müdürlüğü bünyesinde yer alan Denetleme Dairesi Başkanlığınca yürütülmektedir.
KOOPERATİFLERİN DENETİM TÜRLERİ NELERDİR?
1 ) İç Denetim:
Kooperatif denetçileri ve üst birlikler tarafından yapılan denetlemelere iç denetim denmektedir.
2) Dış Denetim:
a) Noterlerin Denetimi: Genel hukuk ve noterlik kanunu açısından yapılan denetimlerdir.
b) Sicil Memurunun Denetimi: Ticaret sicil ve tescil konularında yapılan bir denetimdir.
c) Finansman Kuruluşlarının Denetimi: Her para veren kuruluş Kooperatif ve üst birliğini, verdiği kredinin amaca uygun kullanılıp kullanılmadığı konusunda denetler.
d) İlgili Bakanlıklar Denetimi:
1) Kuruluş aşamasında, ana sözleşmelerin kanuna uygunluğunun tespiti konusunda yapılan denetlemedir.
2) Bakanlık Temsilcilerinin Denetimi: Her yıl yapılması zorunlu olan Genel Kurul toplantılarına Bakanlığı temsilen katılan kişi genel kurul öncesi ve sonrası mevzuata uygunluk konusunda denetleme görevi yapar.
3) Müfettiş ve Kontrolörlerin Denetimi: Kooperatif ve üst kuruluşlarının işlem ve hesaplarını, mal varlıklarını, kanun, kararname ve yönetmelikler kapsamında, denetleyip sonucu ilgili makam ve makamlara raporla bildirirler.
4) Bakanlık, kooperatif ve üst kuruluşlarının ilgili müesseselerine, bağımsız denetim kuruluşlarını denetleme işleri için görevlendirebilir.
İDARİ, MALİ VE HUKUKU YöNDEN DENETİMİN AMACI NEDİR?
Yönetimin varsa keyfi karar ve tasarruflarını kontrole tabi tutmak suretiyle, idarenin aksayan yönlerini, mevzuat dışı hareket ve işlemlerini tespit ederek, ortakların ve kooperatifle ilişkisi olan herkesin çıkarını korumak amacıyla idari, mali ve hukuki yönden denetimi yapılır.
DENETİMLERİN YAPILMA ŞEKİLLERİ NELERDİR?
a) Normal (Olağan) Denetimler:
Kooperatifin belirli bir tarihten itibaren tüm işlemler ve varlıklarının
müfettiş veya kontrolörler tarafından incelemeye alınmasıdır. Bu çerçevede tespit edilen suç sayılmayan aksaklıklar ve çözüm yolları bir tespitnameyle ilgililere bildirilir. Daha sonra düzenlenen denetim raporu bakanlığa intikal ettirilir.
b) İhbara Dayalı Denetimler:
Çeşitli kanallardan (Doğrudan muhbir ve şikayetçi tarafından, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinden, Başbakanlıktan, Bakanlıklardan, İI Müdürlüklerinden) intikal eden şikayet ve ihbar konularında yapılan denetimlerdir.
İhbar ve soruşturmalarda görevlendirilen müfettiş veya kontrolör, mahallin usulüne uygun yaptığı soruşturma sonunda suç unsuru tespit ederse, düzenlediği "Soruşturma Raporunu'' İlgili C. Savcılığına intikal ettirilmek üzere, Bakanlığa sunar.
Facebook'ta Yayınla>