(Viscum album L)
1- TANIMI VE YAŞAYIŞI
ökse otu halk arasında Burç, Çeti, Gökçe, Gövelek, Yelinkaya gibi isimlerle de tanındığı gibi bu asalak yabancıotun tohumlarında bulunan yapışkan madde özel bir tutkal imalinde kullanıldığından ve bu tutkal kuş yakalamaya yaradığından bu yabancıota ökse otu adı verilmiştir.
Mart-nisan aylarında çiçek açan 20-80 cm yükseklikte, çok yıllık, herdem yeşil rüzgarla tozlaşan, iki evcikli olan bu parazit bitki, houstorium'ları vasıtasıyla kendisini odunlu bitkilerin dalları üzerine tutunarak çalımsı kümeler oluşturur. İkiye çatallanmış dalları üzerinde karşılıklı durumda sapsız yapraklar bulunur. Taban kısmına doğru daralan oval biçimi, kenarları tam, uçu küt olan yaprak ayaları kalın ve derimsidir. Sarımsıyeşil renkli çiçekler dalların nihayetinde yaprakların koltuğunda tek eşemli çiçek durumları oluşur. Sert bir zar halindeki asıl meyve kabuğu ile etkilenmiş olan çiçek ekseni arasında yapışkan bir madde oluşur. Bu maddelerin biyoloji bakımından önemi, meyvayı yemek için gelen kuşların gagalarına yapışmasının sağlanarak meyve ve tohumların uzaklara kada dağılmasını sağlamaktır.
ökse parazit yabancıotun meyvaları ardıç kuşları ile daldan dala, ağaçtan ağaca taşınırlar. Bu kuşlar meyvanın yapışkan kısmını severek yerler ve yerken gagalarına yapışkan kısmı temizlemek maksadı ile dallara gagalalarını sürterek ökse tohumlarını o kısımlara yapıştırırlar. Tohumlar orada çimlenir ve gelişirler. Diğer bir enfeksiyon şeklide kuşlar tarafından yutulmuş olan tohumların sindirim organından çimlenme kabiliyetini kaybetmeden kuşların pişliği ile dallar üzerine tutunarak orada kalır ve çimlenir. Çok kez ökse, meyvaların olgunlaştıklarında kendiliklerinden düşerler. Bu esnada çarptıkları dallar da zedelenir ve yapışkan kısmı meydana çıkarak dallardan birine tohumun tutunmasını veya asılı kalmasını sağlar orada çimlenir. Bu tohumlar, genellikle kış ve ilkbahar süresince dallarda yapışık kalır ve mayıs ayı içinde çimlenirler. Ağacın kabuğuna genişçe bir çimlenme sathı ile temas eder ve bu kısmın ortasından çıkan bir emeç(kök) ağacın kabuğundan girerek dal eksenine dikey olarak gelişir, odun kısmına kadar kalınlaşarak uzar. Ertesi yıl bu ilk emeçten sağa sola dallar salar. Fırça şeklindeki emeçlerin uçları ile ağaçların su ve gıdasını alır sağa sola doğru yayılan bu emeçlerden yeni bazı tomurcuklar patlar, kabuğu delerek dışarıya doğru dallar verir. Bu suretle küçük çatallı, yaz ve kış daima yeşil yapraklı her yöne doğru büyüyebilen top gibi yuvarlak çalımsı bir bitki oluşur. Bu ökseler Ankara Bölgesinde ilkbaharda mart, nisan aylarında gözle kolay görülmeyen donuk sarı renkli çiçekler açar. bu çiçekler başlangıçta dalların çatalları arasında kısa boylu tomurcuklar halinde toplanmışlardır. Erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı bulunurlar. İlkbaharda dişi çiçekler tozlandıktan sonra evvela yeşil daha sonra beyaz renkte olan tek çekirdekli bir üzüm danesi halinde gelişerek meyve oluşturur. Meyveler 12. ayın ortasında olgunlaşırlar.
2- ZARAR ŞEKLİ VE EKONOMİK öNEMİ
ökse otu yaprağını döken meyve ağaçları üzerinde yaşar, onların gıdasına ortak olmak suretiyle onları zayıf düşürür, verimini azaltır ve yaşlı ağaçların kuruması neden olur. Okse parazit otu ağaçtan çok az miktarda organik madde, gereği olan su ,e beslenme tuzlarını konukçu bitkilerden alır, dolayısıyla ağacı zayıflatır.
ökse, meyve ağaçlarının dalı ve gövdelerinin içine emeçlerini salarak gelişir. Bu emeçler dalın gelişme kabiliyetini önleyici etki yapar ve ağacın muntazam odun gelişmesine mani olur, mahsul azalır. Ağacın iç kısımlarına kadar giderse de çok fazla kalınlaşmalarda bu emeçler kopar ve daIın veya gövdenin içinde emeçlerin yerinde kanal halinde delikler kalır ve bitkinin kıymetini düşürür.
3- ZARARLI OLDUĞU BİTKİLER
Yapraklarını döken ağaçlara ve bilhassa meyve ağaçlarına arız olan ökse parazit yabanelotu, Türkiye'de armut, ahlat, kayısı ve nadiren elma da yaşamaktadır. Ayrıca badem, erik, ardıç ve çamlar üzerinde yaşamakta ve zararlı olmaktadır.
4. MÜCADELESİ
4.I.Kü1türel önlemler
ökseotu meyvesi oluşmadan aralık ayında ağaçların dal ve gövdesindeki ökseler kesilmelidir. Bu suretle tohumla yayılış önlenmiş olmakla beraber ökselerde kesilmiş olur.
4.2.Kimyasal Mücadele
Pratikte kullanılabilir bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır.
Facebook'ta Yayınla>