Can gübresinin toprak ph değeri ve kireç miktarı üzerine etkisi yoktur.
Bazı kişiler, bu konuyu detaylı bir şekilde incelemedikleri için hatalı bilgiler vermekte, %26 azot (N) ihtiva eden CAN26 (kalsiyum amonyum nitrat) veya diğer bir ismi ile %26’lık amonyum nitrat gübrelerinin kireç içerdiği için toprağı kireçlendirdiği ve toprak pH değerini yükselttiğini ifade etmektedirler. Bu tamamen yanlıştır.
CAN26 gübresinin toprağı kireçlendirmediğini sizlere basit bir hesaplama ile izah edelim.
Bir dekarda 1.000 m2 alan vardır. Buğday gibi yüzeysel köklü bitkilerin kökleri 20 cm derinlikteki bölgeden beslenirler. Bu kalınlıktaki 1 dekarlık alanda 200 m3 (1.000 m2 x 0,2 m = 200 m3) toprak vardır. Orta bünyeli bir toprağın 1 m3’ ünün ağırlığı 1,25 ton’dur. Bir dekarda 250 ton (200 x 1,25 = 250) toprak var demektir.
Topraktaki kireç (CaCO3) miktarı analiz sonucuna göre %2,5’den daha az ise o toprak az kireçli toprak olarak tanımlanmaktadır. Bunun anlamı, 250 ton toprağın %2,5’i kireç ise toprakta 6,25 ton (6.250 kg) kireç vardır demektir. Bu miktarda kireç ihtiva eden 0 - 20 cm kalınlıktaki tarla toprağında 6.250 kg kireç olmasına rağmen “az kireçli” olarak ifade edilmektedir.
CAN26 gübresinde ortalama %25 oranında kireç vardır. Amonyum nitrat gübrelerine kireç eklenmesinin iki sebebi vardır; Kireç gibi etkisiz (inert) bir dolgu maddesi ilave ederek amonyum nitrat gübresinin tehlike potansiyelini ortadan kaldırmak ve gübrenin fiziki kalitesini yükseltmek.
Buğday tarımında dekara 20 kg CAN26 gübresi verildiğinde, dekara 5 kg kadar kireç verilmiş olur. Gübre ile toprağa verilen kireç, topraktaki en az kireç ile birlikte 6.255 kg olur. Daha önce 6.250 kg kireç ihtiva eden toprağı “az kireçli” diye ifade ediyorduk. 6.255 kg olunca bu toprak çok kireçli olmaz. Kökleri daha derine giden bitkilerde (bağ, zeytin, meyve bahçesi) kök derinliğini 40 cm kabul edersek 40 cm kalınlıkta 12.500 kg (12,5 ton) kireç var demektir. Topraktaki kireç 40 cm derinlikte 12.500 kg yerine 12.505 kg olunca o toprak kireçli toprak olmaz. Buğday tarımında ortalama 300 – 400 kg ürün ile dekardan en az 2 kg kalsiyum (Ca) kaldırılır. 2 kg kalsiyum 5 kg kirecin (CaCO3) suda tamamen erimesinden meydana gelir. Bunun anlamı, toprağa CAN26 gübresi ile verilen kireç miktarı kadar kirecin kalsiyumu bitkiler tarafından topraktan alınmasıdır. Üst gübreleme ile verilen CAN26 gübresindeki kirecin kalsiyumu kadar kalsiyum, bitkiler tarafından alındığı için toprakta kireç artışı meydana gelmez.
CAN26 ile ilave edilen kirecin toprağın pH değerini yükselttiği hususuna gelince.
CAN26 gübresi suda eridiği zaman bir tane (+) elektrik yüklü amonyum (NH4) ve bir tane (–) elektrik yüklü nitrat (NO3) iyonu meydana getirdiği ve her iki azot formu bitki tarafından alındığı için toprak pH’sı değişmez.
Topraktaki kireç veya gübre ile verilen kireç, toprakta kireç olarak kaldığı sürece pH üzerinde etkisi olmayacağından bitkiye zararı yoktur. Aşağıdaki kimyasal formülden de görüleceği gibi topraktaki kireç suda tamamen eridiği (çözündüğü) zaman toprağa kalsiyum (Ca), karbonat (CO3) veya bikarbonat (HCO3) geçer. Toprağın pH değerine etki eden kirecin ayrışmasından açığa çıkan kalsiyum aynı zamanda önemli bir bitki besinidir. Bitkiler kalsiyumu, azot ve potasyumdan sonra en çok topraktan alır ve bir kısmı da toprakta kalır. Toprakta kalan kalsiyum, toprağın fiziksel yapısını düzelterek bitki köklerinin toprakta geniş bir şekilde yayılmasını sağlar. Toprakta kalan karbonat ve bikarbonat bitki beslenmesi bakımından problem yaratır. Ancak 1 kg kirecin eriyip kalsiyum (Ca), karbonat (CO3) ve bikarbonat (HCO3) haline gelebilmesi için 66 – 100 ton suya ihtiyaç vardır. Bunun anlamı, tarım topraklarında kirecin eriyip kalsiyum ve karbonat haline gelmesi çok yavaş ve zor olur . Bu erime hızlı ve kolay olsaydı binlerce yıldır yağan yağmur suyu ile toprakta kireç diye bir madde kalmamış olurdu.
Değerli üreticiler, buraya kadar yapılan açıklamalardan görüleceği gibi CAN26 gübresindeki amonyum nitratın tehlike potansiyelini önlemek ve ürünün fiziki kalitesini artırmak amacı ile gübreye ilave edilen kireç, toprağın kireç miktarını arttırmaz ve toprak pH değerini yükseltmez.
CAN gübresi torbalarında Kalsiyum Amonyum Nitrat yazmasının sebebi ise Uluslar arası bir gübre olduğu için İngilizce adının “Calcium Ammonium Nitrate” şeklinde olmasındandır. İngilizce olan bu üç kelimenin baş harfleri alınarak üretmiş olduğumuz gübreye “CAN” ismi verilmiştir.
Kaynak: TOROS TARIM
Facebook'ta Yayınla>