Sütün beslenmedeki yeri ve önemi
Hüseyin ERSOY
Gıda Mühendisi
Süt, içerdiği çok çeşitli besin maddelerinden dolayı tüm memeli canlılarda organizmanın gereksinmelerini karşılayabilen hayati temel bir gıdadır.
Yuvruların beslenmesinde temel gıda olan süt, aynı zamanda gıda sanayinde önemli bir hammadde, hayvan yetiştirmede besin materyali ve bunların dışında farmakoloji ile diğer endüstri dallarında hammadde olarak kullanılır.
Yeterli bir beslenme için gerekli besin maddeleri bitkisel ve hayvansal gıdalarda değişen oranlarda bulunmaktadır. Oysa süt, bir çok besin öğelerini özellikle gelişme çağında gerekli olan protein, mineral maddeler ve vitaminleri diğer gıdalara göre daha yeterli seviyede içermektedir. Bu nedenle ilk çağlarda bir içgüdü etkisi ile değerli sayılan süt, bugün uygarlığın ilerlemesi ile bilinçli bir önem kazanmıştır. Bu yönüyle de gıda maddeleri içinde ilk başta yerini almıştır. Halk sağlığının korunması ve besin kayıplarının önlenmesi için süt üretimi ve tüketiminin olduğu yerde süt endüstrisinin de kurulması gereklidir. Süt bileşimi ile mikroorganizmaların yaşamı için çok uygun bir ortamdır. Bu nedenle de ne kadar sağlıklı hayvandan ne kadar hijyenik şartlar altında sağılırsa sağılsın her sütte birkaç mikroorganizmanın bulunması doğaldır. Süt kısa sürede bozulabilmekte ve insanlar için çok tehlikeli olabilmektedir. Naklinin zor olması ve çabuk bozulması gibi sebeplerden dolayı daha dayanıklı mamüllere işlenmektedir.
Doğumdan ölüme kadar insan beslenmesinde önemli bir yeri olan süt, aşağıdaki beslenme alanlarında kullanılmaktadır.
* İnsan için temel gıda olarak,
* Hayvan yetiÅŸtirme, geliÅŸtirme ve yemlemede,
* Çeşitli gıdaların üretiminde hammadde olarak,
* Kazain ve laktoz üretiminde. Dolayısıyla farmokoloji ve hafif sanayide hammadde olarak, sütün artan önemi tüketimini yükseltmektedir. Gelişmiş batılı ülkelerde sağım tekniklerinin geliştirilmesi ve verimli ırkların oluşturulması, üretilen süt miktarını artırmıştır. Süt vücudun Ca, P ve B2- Vitamin ihtiyacının karşılanması için önemli bir kaynaktır. Bunun yanında A vitamini ile B1 vitaminin karşılanmasında katkıda bulunur. Bir litre süt, 685 kcal enerji sağlar.
Sütün sahip olduğu bu üstün özellikleri korumak için çiğ süt kurallarına uygun ve doğru bir şekilde memeden sağılmalı, soğutulmalı ve muhafaza edilmelidir. Sütün kalsiyum, fosfor ve vitamin içeriği vitaminsizlik hastalıklarına karşı koruyucu durumdadır. Süt proteini iz halindeki iz materyalleri ve diğer sağlığa zarar verici maddeleri bağladığı için koruyucu bir faktördür. Bu özelliğinden dolayı kimya ve metalurji endüstrisinde çalışanlara süt içmeleri tavsiye edilmektedir. Kreması alınmış taze süt veya süt tozu, kümes hayvanları ve buzağı beslemede de hayvansal protein ihtiyacının önemli bir kısmını karşılamaktadır. Sütün çeşitli ülkelerde değerlendirme şekillerine bakıldığında dayanıklı mamüllere işlenmekte ve bunlar arasında peynir ve çeşitleri, yoğurt, tereyağı, dondurma ve çeşitli tatlı yapımlarıyla değerlendirilmektedir. Peynirin besin değerinde 100 g da 20-30 g protein bulunurken, ette 8-20, balıkta yaklaşık 15 g dır. Ca ve P olmak üzere mineral maddeler sinir sistemi faaliyeti, kemik, diş ve kan oluşumu ile ilgilidir. Yoğurtta ise; besin değeri süte göre daha yüksektir. Sindirimi kolay olduğu için sindirim sistemini düzenleyici özelliğe sahiptir. Kolestrolü düşürücü etkiye sahip olduğu da belirtilmektedir. önemli protein, yağ, vitamin kaynağıdır. Tereyağı diğer süt ürünleri gibi yüksek oranda besleyici değere sahiptir. Enerji kaynağı olarak büyük öneme sahiptirler. Ayrıca yağda eriyen vitaminleri (A,D, E, K) bulundurmaktadır.
Sonuç olarak; sağlıklı bir nesil yetiştirmek istiyorsak, toplumumuzun beslenmesine önem vermek zorundayız.
Bunun için de kola, gazoz reklamları yerine süt reklamlarına yer vermek gerekir.
* Sokak sütçülüğünü kaldırıp, süt sanayiine önem vermek,
* Gıda maddeleri üretimini artırmak ve bunları işleyerek tüketicilere ucuz, kaliteli ve yeterli miktarlarda sunmak gerekir.
* Devletin beslenmeye gereken önemi vermesi, desteklemesi ve denetlemesi gerekir.
Facebook'ta Yayınla>