Patlıcangiller familyasına ait bir sebze olan patates öyle bir sebze ki, insanın “ya olmasaydı” diye düşünmesi bile gelmiyor. Güney Amerika kökenli olan bu sebze, Amerika’nın keşfinden sonra bütün dünyaya yayılmaya başladı ve her yerde itibar gördü. Çünkü hem besin değeri yüksek, hem sağlıklı, hem de mutfaklarda kullanım alanı geniş. Etli, etsiz ana yemek, püre, garnitür, kızartma, böreklerimizde harç veya salata olarak her an imdadımıza yetişebilir. Uzun süre dayanabilen, ucuz, zahmetsiz bir sebze olan patates, öyle yanında fazla da bir şeye ihtiyaç duymadan da tüketilebilir. Yetiştirilen patateslerin kabuğuna, etlerine ve yetiştikleri yere göre isimler alıyor. Kayseri ve Niğde yöresinde yetişen daha çok patates nişastası yapımında kullanılan açık kahverengi ve ince kabuklu bir tür olan beyaz patates, Adapazarı, İzmir ve Kocaeli’nde yetişen sarı patates ise yemeklik olarak ideal.
Her zaman söylenir, bir kez daha söylense sorun olmaz. Patatesin besin değerinin büyük kısmı kabuğunda olduğundan soymak yerine özel bıçağı ile kazımak daha iyidir. Yine kabukları soyularak pişirilen patates C vitaminin yüzde 25’ini kaybediyor. Bu nedenle patatesi fırında kabuğu ile veya buharda yada az suda pişirmek gerek. Soğuk ve tuzlu suda beklettikten sonra bol ve kızgın yağda pişen patatesler gerçekten harika ve kıtır kıtır oluyor. Köfte yaparken içine rendelenen patates hoş bir lezzet katıyor. Ayrıca bizde pek yapılmaz ama rendelenmiş patates kızartması ki, adına röşti deniyor, harika bir garnitürdür. Buzdolabında patates bekletmek neden önerilmez? Çünkü patatesin nişasta oranının artmasına ve şekerlenmesine neden olur. Böylece kendi özgün tadından uzaklaşır.
Patates birinci derecede nişasta kaynağı olmakla birlikte, ihmal edilmeyecek kadar protein bulunmaktadır. Patates proteinin içerdiği amino asitler beslenme açısından son derece önemlidir. Bu amino asitlerin hemen hepsi bebek beslenmesi ve tedavide ilaç niteliğinde maddelerdir. Patateste bulunan proteininin faydalanma değeri ise 71 olup, en önemli protein kaynağı yumurta (değeri 100), soya, mısır, buğday unu, fasulye ve benzerlerinin protein değerleri ile karşılaştırıldığında oldukça yüksek olduğu görülmektedir.
C Vitaminin esas kaynağı taze sebze ve meyvelerdir. Ancak bu besinleri yılın her ayında kolay ve ucuza bulmak mümkün olmayabilir. Patates ucuz ve her yerde bulunabilen bir yiyecektir. Çok miktarda tüketildiğinde günlük C vitamini ihtiyacını karşılaması bakımından önem taşır. Patates, içinde barındırdığı karbonhidrat, bolca B ve C vitaminleri, protein, kalsiyum, demir ve potasyumla besin değeri hayli yüksek bir sebzedir. Turunçgillerden sonra en çok vitamin içeren besin olma özelliğine sahiptir. Patatesin %20’si karbonhidrattır. kolesterol içermez, kalori değeri de oldukça düşüktür. 100 g patates 40 kalori içerir.
Beslenme ve sağlık etkileşimi hepimizin bildiği bir gerçektir. Patates beslenmemizde önemli olduğu kadar sağlık üzerine de olumlu etkileri olan bir bitkidir. Patatesin özellikle mide bozulmalarına karşı iyi gelen bir özelliği vardır. Sindirimi kolaylaştırıp, bağırsakları, böbrekleri ve kandaki zararlı maddeleri temizler.
Patateste bol miktarda potasyum bulunur (100 g’ da 0,4 mg. kadar). Bu sebeple şeker hastaları ekmek yerine bol patates yiyebilirler. Potasyum maddesinin kaybını azaltmak için külde veya çift tabanlı tencerelerde pişirilmelidir. Suda haşlandığında potasyum tuzları suya geçer ve kaybolur. Sodyum tuzlarının patateste çok az olması kalp ve damar hastalığı, yüksek kan basıncı ve ödem durumlarında tuzsuz ekmek veya patates yenmesi yararlı olur.
Patates bol miktarda nişasta içermesi nedeniyle su tutucu özelliği olduğu için ishal tedavisinde kullanılır. Patates düşük enerji içermesi nedeniyle zayıflama diyetlerinde kullanılabilir. Patates, şeker hastalarının kanını alkali hale getirerek onların susuzluğunu keser ve hastalığa dayanıklılığı artırır. Patatesin kansızlık yaptığı inancı yanlıştır. C vitamini içermesi nedeniyle kansızlıkta önerilir. Deri ve cilt çatlamalarında patatesin yararlı etkileri vardır. Göz kapağı şişmesinde ince patates dilimleri tülbent bezi içerisinde göz üzerine konmalı 15-20 dakika tutmalı, bunu 3-4 gün tekrarlamalıdır. Yanık bir yer, hemen ortasından kesilmiş bir patatesle oğulursa acısını hafifletir.
İçli patates köftesi:
Malzeme: 1 k. patates, 2 yumurta, 2 dilim bayat ekmek içi, tuz, karabiber.
İç malzeme: 200 gr. kıyma, 3 adet kuru soğan, 1 avuç ceviz, tuz.
Yapılışı: Patates haşlanır, kabuğu soyulur, rendelenir, içine 1 adet yumurta, ufalanmış ekmek içi, tuz, karabiber, kimyon katılarak yoğrulur. Diğer yandan kıyma, rendelenmiş soğan kavrulur ve soğuduktan sonra ceviz ve tuz ilave edilir. Patatesler avuç içinde açılır, içine kıymalı harç konularak yuvarlanır. Ayrı bir kapta 1 yumurta çırpılır, patatesler yumurtaya bulanıp kızartılır. Patatesin kıvamını korumak için 1 kaşık un ilave edilir.
Patatesli kek:
Malzeme: 1/2 kg un, 2 adet patates, maydanoz, dereotu, 1 adet kuru soğan, 1,5 su bardağı yoğurt, 1 su bardağı sıvı yağ, 2 çay kaşığı karbonat, susam
Yapılışı: Patates ve kuru soğan rendelenir, kıyılmış maydanoz ilave edilir. Diğer malzemeler karıştırılır ve patatesli iç bu malzemeye ilave edilir. Yağlanmış hafif unlu tepsiye dökülerek üstüne susam serpilerek pişirilir.
Facebook'ta Yayınla>