Kimyasallarla kirlenen ve ekolojik dengesi bozulan dünyada sağlıklı gıda üretimi, gelişen teknoloji ve artan nüfus açısından bakıldığında günümüzde olduğu gibi artan bir şekilde gelecekte de insanoğlu için önemli bir sorun teşkil edecektir.
Günümüzde 80 000 civarında kimyasal madde çeşitli amaçlar için kullanılmakta ve bu sayı her geçen yıl artmaktadır.Yirminci yüzyılın başında çoğu doğal kaynaklı olmak üzere bir kaç bin kimyasal madde kullanılmaktaydı. Kimyasal maddelerin kullanımı özellikle 1940'lardan sonra hızla artmıştır. 1950 yılında 7 milyon ton/yıl olan dünya kimyasal madde üretimi 1985 yılında 250 milyon ton/yıl'a yükselmiştir. Bugün ise bu rakam 400 milyon ton/yıl'a ulaşmıştır. Kimyasal maddelerin yoğun ve nispeten kontrolsuz olarak kullanılmaya başlandığı yıllarda yapılan hatalardan insan sağlığı ve çevre zarar görmüştür.
Gerek kimyasal maddelerin her alanda yoğun olarak kullanılmaya başlanması gerekse kontrolsuz kullanımın yarattığı ciddi sağlık ve çevre sorunları, toplumlarda kimyasal kullanımına karşı oluşan korku ve tepkinin nedenidir. Kimyasalların insan sağlığı üzerindeki etkileri devamlı tartışma konusu olmaktadır.
Toplumlarda en önemli sağlık göstergesi doğuştan yaşam beklentisi olarak da tanımlanan ortalama yaşam süresidir.İnsanların sağlıklı ve uzun yaşam sürelerine sahip olabilmesi başta ilaçlar ve suyun sanitasyonunda kullanılan kimyasallar olmak üzere, insanlara kimyasalların da yardımıyla yeterli ve kontaminasyondan korunmuş gıdaların temin edilebilmesinin de önemli payı vardır.
Rastgele kimyasal kullanımı insan sağlığı ve çevre için büyük tehdittir. Modern yaşamın vazgeçilmez unsurları olan kimyasal maddelerin kullanımında da insan sağlığı ve çevre için riskler söz konusudur
Binlerce kimyasalın kullanıldığı günümüzde bunların zararlı etkilerinden korunmada akılcı yaklaşım, bilimsel verilerin ışığında önceliklerin belirlenmesidir. Uydurma bilgilerle önceliklerin saptırılması, toplum sağlığı için gerçekten tehlike oluşturan uygulamaların göz ardı edilmesine, yol açmaktadır. Bu yönüyle de bilim dışı uydurma bilgiler toplumda büyük zararlara yol açmaktadır.
Her kimyasal madde alınan miktarına (doza) bağlı toksiktir(zehirlidir).İnsan sağlığı için kimyasal maddelerin günlük doz alım miktarlarına göre zararları tespit edilip bu maddelerin insan sağlığına zarar edebilecek günlük alım limitleri belirlenmiştir.
Modern yaşamın gerektirdiği kimyasal madde kullanımının gerçek olduğu kesinliğinin yanında Sağlıklı bir yaşam için önemli olan ; Gıda maddelerinde kimyasal maddelerin limitlerinin tespit edilip insanların sağlığına zarar verebilecek dozların aşağısında olmasının sağlanabilmesi için gerekli önlemlerin alınılmasıdır.
Bu da gıda maddelerinin laboratuarlarda analizleri ve kimyasal maddelerin miktarlarının belirlenmesi ile mümkün olabilmektedir.
Gıda kontaminantları ve Kalıntıları gıdalara isteğimiz dışı bulaşan kimyasal maddelerdir.Bu bulaşma çevresel veya gıdaların yapısında bulunanlardan olabileceği gibi modern teknolojinin getirdiği üretim tekniklerinden de kaynaklanabilmektedir. Gıdalardaki çok sayıda kimyasal kirlilikleri, kalıntıları, maddeler halinde sınıflandıracak olursak;
1.Pestisit Kalıntıları (Üretim sırasında kullanılan tarım ilaçlarının sebze ve meyvelerdeki kalıntıları)
2.Çevre Kirleticileri (Çevre kirliliğine neden olan kimyasalların doğrudan ya da biyokonsantrasyon gibi mekanizmalarla zenginleşerek gıdalara yansıması sonucu oluşan kirlilikler)
a.Pestisitler (Klorlu Hidrokarbonlar: DDT, Aldrin, Lindan, Dieldrin, Endrin, Klordan)
b.Metaller (Kurşun, Kadmiyum, Cıva ,Arsenik)
c.Radyonüklidler (Cs-137, Sr-90)
d.Klorlu Organik Bileşikler (Poliklorobifeniller, Dibenzodioksinler, Dibenzofuranlar)
3.Mikotoksinler (Aflatoksinler, Patulin)
4.Gıdalarda Kimyasal Tepkimeler ile Oluşan Kimyasal Kirleticiler
(N-Nitrozo Bileşikleri )
5.Veteriner Hekimlikte Kullanılan İlaçlar
6.Ambalaj Malzemelerinden Gıdaya Taşınan Kirleticiler (Plastifiyanlar, Monomerler)
7.Pişme İşlemi Sırasında Oluşan Kirleticiler (Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar, Piroliz Ürünleri, Akrilamid ) şeklinde sınıflandırabiliriz
Bu sınıflandırmada çevre kirleticileri içerisinde geçen mineral maddeler(Kurşun, Kadmiyum, Cıva,Arsenik) insan sağlığına toksik (Zehirleyici) etkileri bilinmektedir.Bu mineraller harici diğer mineraller (Demir,Bakır,Arsenik,Çinko,Kalsiyum,Kalay,Krom,Kobalt,Mangan,Magnezyum,Molibden,Nikel,Selenyum, Silisyum,Fosfor,Sodyum,Potasyum)’dir.
Bu mineraller doğada bulundukları gibi vücudumuzda da vardır. Bu, onların ne kadar önemli ve sürekli edinilmesi gereken maddeler olduğunu gösterir. Mineraller sağlıklı yaşam için gereklidir. Onlar olmadan vücut yaşaması için gerekli fonksiyonları sağlıklı bir şekilde sürdüremez. Mineraller vücudun kendi kendine oluşturamadığı inorganik maddelerdir. Sağlığımız için çok önemli olan 15'ten fazla sayıda mineral vardır.
Mineraller çoğunlukla vitaminlerle birlikte çalışarak vitaminlerin en fazla ihtiyaç duyulan bölgeye ulaşmalarını sağlarlar. Vitaminler de mineraller için aynı şekilde çalışır. Hücre korunması ve sağlıklı diş, kemik, cilt yapısı için önemlidir. Mineraller aynı zamanda kan basıncı, kalp ritmi, kas fonksiyonları, vücuttaki sıvı dengesinin muhafazası, üreme ve daha pek çok fonksiyonda önemli rol oynarlar. Bilimsel çalışmalar göstermiştir ki, mineral kaybı ve eksikliği sağlığımızı direkt olarak etkiler.Eksikliğinde olduğu gibi vücuda alınan miktarlarının fazla olması halinde ise toksik(zehirli) etkilere neden olurlar.
Gıdalara metaller ve mineral maddeler; tarım ilaçları ve sanayi artıkları ile kirlenen topraklarda yetişen bitkilerden,bu bitkilerle beslenen hayvanlardan üretilen hayvansal gıdalardan,içme sularına karışan sanayi artıkları ve tarım ilaçları ile yada teknolojik gıda üretimlerinde üretim tekniklerinde bulunan aksaklıklar(Depolama,taşıma.kullanılan sanayi cihazlarının bulaşanlarından) nedeniyle bulaşmaktadır.
Gıdalarda çevresel kirlenme dolayısıyla yada üretim tekniklerindeki hatalardan kalıntı olarak gıdaya bulaşan yada gıdaların elde edildiği besinlerin yapısında bulunan mineral maddelerin tespiti ve miktarının belirlenmesi,gerekli önlemlerin alınması insan sağlığı , beslenmesi ve gelecek nesillerin yetiştirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Konya İl Kontrol Laboratuar Müdürlüğü kalıntı laboratuarı olarak bizde 20 adet mineral madde ve metal analizlerini uluslararası metotlara uygun olarak analitik cihazlarda yaparak gıdalarda bulunan mineral madde ve metal oranlarının tespiti ve uygun kodeks limitleri içersinde olup olmadığının tespitini yapmaktayız.Böylece insan sağlığına zararlarının önlenmesi ve uygunluğunun tespit edilmesi açısından toplum sağlığını koruyucu olarak çalışmalarımıza devam etmekteyiz.
Facebook'ta Yayınla>