Sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE) Nedir?
Dr. Ertan ORUÇ
Veteriner Hekim
Veteriner Kont. Arş. Enst.

Deli inek hastalığı" (mad cow disease, sığırların aktarılabilir süngerimsi beyin hastalığı ) olarak ta bilinen Bovine spongiform encephalopathy (BSE), sığırların merkezi sinir sisteminde yavaş seyreden, nörodejeneratif ve ölümle sonuçlanan bir hastalıktır.

Nerelerde görüldü?

Hastalık ilk defa, 1986’da İngiltere’de tespit dilmiş, daha sonra Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, İrlanda, İtalya, Liechtenstein, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, İspanya ve İsviçre’deki sığırlarda görülmüştür. Kanada, Falkland Adaları, Kuveyt ve Umman’da ise hastalığın ithal edilen hayvanlarda görüldüğü bildirilmiştir.

Hangi Hayvanlarda ve Nasıl görülür?

BSE’nin asıl kaynağının bulaşık yemlerin tüketilmesi olduğu bilinmekle birlikte yemlerdeki BSE’nin asıl kaynağı henüz tam açıklık kazanmamıştır. Görüşlerin ortak noktası 1970-1980’lerdeki rendering işletmelerindeki işlem değişikliğine dayanmaktadır. İngiltere’de yem sanayisinde yapılan teknolojik değişiklik, özellikle de ısı seviyelerindeki düşüklük neticesinde BSE etkeni, et kemik unlarında yaşamını sürdürerek sığırlara verilen yemler ile hastalığa neden olmuştur.

BSE erkek ve dişi yetişkin sığırlarda ve genellikle de 4–5 yaşındaki hayvanlarda görülmektedir. Etken BSE ile doğal olarak enfekte hayvanların beyin dokusunda, omurilik ve gözde tespit edilmiştir. Bu nedenle bu kısımlar riskli organlar olarak tanımlanmış ve Avrupa Birliği ülkelerinde insan tüketiminde kullanılması yasaklanmıştır. Son olarak, Avrupa Birliği 12 ayın üzerindeki yaştaki sığırların omurilikleri, tonsilleri, gözleri ve beyinlerini içeren kafası ile her yaştaki sığırların doudenumdan rektuma kadarki bağırsaklarını nakledilebilir spongiform encephalopathy (Transmissible spongiform encephalopathy)- TSE grubu hastalıklar için spesifik risk materyali olarak belirlemiştir. BSE’ye neden olan etkenin insanlar ve hayvanlardaki benzer hastalıkların etkenleri ile çok fazla yakınlığı bulunmaktadır. İnsan ve evcil hayvanlarda görülen nakledilebilir Spongiform Encephalopathy’ler aşağıda belirtilmektedir.

Sığırlarda : Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE-Deli İnek Hastalığı)

Koyun ve keçilerde : Scrapie

Kedilerde : Feline Spongiform Encephalopathy (FSE)

İnsanlarda : Kuru, Creutzfeldt-Jakob disease (CJD), Gerstmann-Straüussler-Scheinker syndrome (GSSS), Familial fatal insomnia (FFI)

BSE etkeni hayvanda belirlenebilir bir immun yanıt veya yangısal bir reaksiyon oluşturmamaktır. Hastalığın tedavisi olmadığı gibi koruyucu aşısı da bulunmamaktadır.

Hastalık Nasıl Bulaşır?

BSE enfekte et kemik unlarını içeren yemlerin alınması sonucunda ortaya çıkmaktadır. BSE’nin normal şartlarda sığırdan-sığıra veya sığırdan diğer hayvan türlerine geçtiğine dair henüz bir bulgu bulunmamaktadır. Sınırlı sayıdaki araştırmada, çok düşük seviyede gebe sığırlardan yavrulara maternal bulaşma şekillenebilmektedir.

Hastalığın Etkeni nedir?

BSE’nin etkeni olarak kabul edilen prionlar, virus yada bakteri olmayan, vücuttaki normal prion proteinlerinin (PrPc), patolojik prion proteinlerine (PrPSc) dönüşmesiyle oluşan ve inaktivasyona dirençli küçük protein yapısında enfeksiyöz partikül olarak tanımlanmaktadır. Prion kelimesi "Proteinaceous infectious particle-Protein yapısında infeksiyöz etken" kelimelerinden türetilmiştir.

Etken alkol, formol, UV gibi pek çok fiziksel ve kimyasal işlemlere oldukça dayanıklıdır. Tavsiye edilen fiziksel inaktivasyon derecesi otoklavda 134–138 oC’de 18 dakikadır.

Hangi Bulgular BSE’yi akla getirir?

BSE’den etkilenen sığırların sinir sisteminde ilerleyen (şiddeti artan) bir dejenerasyon şekillenir ve hastalık ölümle sonuçlanır. Hastalığın inkubasyon periyodu (etken bulaşmasından ilk hastalık belirtilerini gösterdiği ana kadar geçen zaman) 2–8 yıl arasında değişebilir. BSE’nin klinik belirtileri çok değişiklik gösterir. BSE’li sığırların pek çoğunda belirtilerin gelişimi birkaç hafta hatta ay ( 2 hafta–6 ay) alır iken nadiren çok kısa da sürebilir.

şüpheli hayvanların büyük bir kısmı dikkatli takip edildiğinde aşağıda belirtilen semptomların çoğunu gösterirler:

* Korku, endişe, sinirlilik, asabiyet

* Beton zeminlerde yürüyememe, köşeleri dönememe, kapalı alanlara girmekte çekingenlik, kapılardan geçmeye ve süt sağdırmaya karşı isteksizlik

* İnsanlara ve diğer sığırlara karşı saldırganlık

* Sağımda tekme atma

* Başı aşağıda tutma, baş ve boyun kısmına dokunmalara karşı aşırı tepki

* Ses ve ışığa aşırı hassasiyet

* Yüksek adımlarla dik yürüme

* Yerden kalkmada zorluklar

* Deri titremeleri, şiddetli burun kaşıntısı

* Kondisyon, ağırlık ve süt veriminde düşüşler

Hastalığın Teşhisi

Günümüzde, canlı hayvanda hastalığı saptayabilecek bir test bulunmamaktadır. Canlı hayvanda klinik belirtiler kısmında yer alan semptomlar izlenerek şüpheli hayvanlar tespit edilebilmektedir. Bu belirtileri gösteren 20 ayın üzerindeki bir hayvan BSE şüpheli olarak değerlendirilmelidir. Yetiştiriciler tarafından böyle bir durumla karşılaşıldığında en yakın İlçe ya da İl Tarım İl İlçe Müdürlüğüne haber verilerek olgunun, Bölge Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsünde laboratuar incelemelerinin yapılması sağlanmalıdır.

Hastalığın teşhisi, histopatolojik inceleme (beyin dokusunun ve omuriliğin ölüm sonrası mikroskopik muayenesinde karekteristik bulguların tespiti), immunohistolojik boyamalarda etkenin tespiti, elektron mikroskopik muayenelerde BSE fibrillerinin görülmesi ile yapılabilmektedir.

Tarım ve Köy İşleri Bakanlığınca Alınan önlemler

BSE hastalığının ortaya çıkışından itibaren konu Bakanlığımızca dikkatle izlenmektedir. Ülkemiz insan ve hayvan sağlığının korunması amacıyla hastalık görülen ülkelerden çift tırnaklı canlı hayvan, hayvan maddeleri, hayvansal orijinli yem katkı maddeleri ve bu maddeleri ihtiva eden yemlerin ithal edilmesi 25.05.1990 tarihinde yasaklanmıştır. Halen Avrupa Birliği ülkelerinden canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ülkemize ithalatı yapılmamaktadır.

Ülkemizde Bakanlığımıza bağlı Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüleri bünyesindeki laboratuvarlarda, sığırlarda sinirsel bulgularla seyreden çeşitli hastalıkların teşhisi maksadıyla incelenen merkezi sinir sistemi dokularında BSE’nin tanıtıcı bulguları tespit edilmemiştir. Mevcut diğer bilimsel kurumlarda da hastalığın tespit edildiğine dair bir kayıt bulunmamaktadır.

Bakanlığımız devam etmekte olan teşhis çalışmalarının devamı olarak da 2004 yılı içerisinde BSE İzleme Programı çerçevesinde, eğitim ve hastalık şüpheli hayvan incelemeleri halen sürdürülmektedir.

BSE’den şüphelenilmesi Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Proje kapsamında 24 ay ve üzeri yaşta olup, yukarıda bahsedilen sinirsel belirtileri gösteren ve tedaviye cevap vermeyen tüm sığırlar ile yine 24 ay ve üzeri yaştaki sığırlarda herhangi bir sebebi olmadan ani ölüm görülmesi durumunda en yakın İlçe ve İl Tarım Müdürlüklerine ihbar edilmesi ve olayın Bölge Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsünde laboratuar incelemelerinin yapılması sağlanmalıdır. Konu ile ilgili tüm bilgi ve detaylar Konya Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünden (0 332 322 47 41–121) temin edilebilir.

SİNİRSEL BULGU GöSTEREN SIĞIRLARDA

BSE TEŞHİS ÇALIŞMALARINDA TAKİP EDİLEN PROSEDÜR

Facebook'ta Yayınla>
Soru / Yorum Eklemek İçin Tıklayınız
..:: Sorular / Yorumlar ::..
Henüz yorum eklenmemiştir. Yorum Eklemek için Tıklayınız.
Ne? nedir? Nasıldır? Nasıl yapılır? Ne zaman yapılır?
Copyright - Tarım Kütüphanesi - 2007